مقدمه:

با وجود اینکه ایران به عنوان سومین کشور تولید کننده نفت محسوب می شود و دومین ذخایر گاز جهان در این جغرافیا واقع هستند ولی وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم به دلیل سیاستهای غلط حکومت ولایت فقیه روز به روز به سراشیبی سقوط نزدیکتر می شود. چالش های تورم، بیکاری، رکود و فقر شدید و فراگیر در بین اکثر اقشار جامعه عرصه زندگی را برآنها تنگ تر نموده و امید به تحسین شرایط معیشتی کم رنگ تر شده است.

چالش های گریبان گیر اقتصاد ایران:

در حال حاضر اقتصاد ایران با مشکلات عدیده ای از جمله تورم، اشتغال و رکود درگیر است و رشد اقتصادی بدون در نظر گرفتن این پارامترها و یافتن راه حل های منطقی به نتیجه ای نخواهد رسید. در نتیجه ادامه تحریم های نفتی، اعمال تحریم های بانکی و اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها، در غیاب سیاست کنترل تورم شاهد افزایش بیشتر نرخ تورم در ایران خواهیم بود. در واقع بدون برطرف شدن تمامی تحریم ها نمی­توان جلوی تورم مضاعف را گرفت. با این وجود تثبیت قیمت ها در این برهه زمانی بدون توسعه و اشتغال، پدیده رکود اقتصادی را در بر خواهد داشت. علاوه بر این در ایران به دلیل رکود اقتصادی همواره دولت با کسری بودجه روبرو است و برداشت از حساب ذخیره ارزی جهت تامین کسری منجر به افزایش تورم می شود.

 به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، بیکاری از اصلی ترین چالش های اقتصادی کشور است و با توجه به اینکه حجم عظیمی از جمعیت آماده کار در جستجوی شغل هستند، متوسط نیاز کشور به شغل پایدار طبق نظر مقامات و مسئولان دولت بیش از یک و نیم میلیون شغل در سال تخمین زده شده است. لذا ایجاد فرصت های شغلی با این حجم نیاز به منابع مالی هنگفتی دارد و شرط تحقق حداقل یک میلیون شغل این است که اقتصاد کشور رشد 7 تا 8 درصدی را تجربه کند.

در همین رابطه به گزارش ایسنا در تاریخ 10 تیر 1393، علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی می گوید: در حال حاضر  با توجه به رشد اقتصاد منفی، هزینه ایجاد هر شغل پایدار به 400 میلیون تومان افزایش یافته است. علاوه بر این، این هزینه در برخی مشاغل تخصصی نظیر صنعت پتروشیمی تا 2 میلیارد تومان هم می‌رسد. به بیان دیگر جهت ایجاد و حفظ یک و نیم میلیون شغل در سال به بیش از 600 هزار میلیارد تومان یعنی مبلغی معادل سه چهارم بودجه کل کشور در سال 1393 نیاز است. با این حال بر طبق گزارش “سایت تابناک” در تاریخ 17 اردیبهشت 1393 به نقل از صندوق بین المللی پول رشد اقتصادی ایران در سال 2013 به منفی هفت و یک دهم درصد و نرخ تورم به سی و پنج و دو دهم درصد رسیده است. در نتیجه در سایه رکود، تورم، تحریم های نفتی و بانکی و تعطیلی بسیاری از بنگاه ها و واحد های تولیدی، اشتغال پایداربا خطر جدی مواجه شده است ودر سال های پیش رو معضل بیکاری خطرناک تر از حال حاضر خواهد شد.

خط فقر در ایران:

به گزارش خبرگزاری مجلس در تاریخ 11 تیر 1393، عبدالله زاده، عضو کمسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس گفت: “اکنون خانوارهایی که کمتر از یک میلیون تومان درآمد داشته باشند زیر خط فقر هستند و تهیه یک وعده غذایی هم با درآمد 270 هزار تومانی برای خانواده مقدور نیست.” با توجه به اینکه میزان کالری مورد نیاز هر شخص در حدود 2000 کیلو کالری از سوی وزارت بهداشت اعلام شده است، هر خانواده جهت تهیه این میزان کالری برای اعضای خود به هزینه متوسط روزانه 60 هزار تومانی نیاز دارد. لذا هر خانواده به یک میلیون و 800 هزار تومان ماهانه تنها جهت تامین این میزان کالری نیاز دارد. در نتیجه علیرغم اینکه خانواده ها در مصرف خود محدودیت ایجاد می کنند، با توجه به صعود قیمت کالاهای خوراکی بازهم هزینه های جاری خانواده افزایش چشمگیری می یابد. البته با افزایش هزینه های مسکن، پوشاک، بیمه و غیره در شهرهای بزرگ این مسأله وخیم تر نیز می شود.

سنگینی فقر بر دوش کارگران در ایران:

بنا بر خبرگزاری ایسنا در تاریخ 24 اسفند 1392 با تصویب افزایش 25 درصدی دستمزد در شورای عالی کار، حداقل دستمزد سال 1393 کارگران به 609 هزار تومان رسید. علاوه بر این میزان تمامی مزایای کارگران در سال 1393 در جدول زیر آمده است:

 با احتساب تمامی حقوق و مزایای دریافتی کارگران به ارقام 770291 تومان برای کارگران دارای یک فرزند و 831182 تومان برای کارگران دارای دو فرزند می رسیم. به همین دلیل با در نظر گرفتن سقف تعیین شده برای خط فقر می توان به این نتیجه رسید که با توجه به دستمزد اعلامی اکثر کارگران حتی با احتساب مزایا و اضافه کاری در زیر خط مطلق فقر و یا لب مرز آن زندگی می کنند و از تامین حداقل نیازهای اساسی خود ناتوانند. علاوه بر این سیاستگذاری های اقتصادی در تعیین حقوق و مزایای کارگران نتوانسته است کفاف هزینه هایی را بدهد که با نرخ تورم سالانه افزایش قابل ملاحظه ای پیدا می کنند.

به همین جهت در سال گذشته جامعه کارگری در واکنشبه بالا بودن نرخ تورم، غیر متناسب بودن با حداقل دستمزد و کاهش قدرت خرید کارگران، به نشانه اعتراض به دیوان عدالت کشوری شکایت و اعتراض نمودند. ولی با این وجود از بین 11 میلیون کارگر در ایران بیش از 70 درصد آنها طبق گزارش “پیک ایران” در تاریخ 22 آذر 1390 به نقل از فتح الله بیات، رئیس اتحادیه کارگران قراردادی زیر خط فقر گذران معیشت می کنند و با مشکلات اقتصادی و معیشتی دست به گریبان هستند. به این ترتیب در حدود 7 میلیون و 700 هزار کارگر زیر خط فقر در سراسر ایران وجود دارند و اگر تعداد کارگران فقیر را در بعد خانوار (عدد چهار)ضرب کنيم، نزدیک به 31 ميليون نفر از جامعه کارگری به طور مستقيم درگير موضوع فقر خواهند شد.

کارمندان دولتی و درآمد ناچیز:

بنا به گزارش خبرگزاری تنسیم در تاریخ 17 اسفند 1392 با ابلاغ معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس‌جمهور، حداقل حقوق کارمندان و بازنشستگان دولتی در سال 93 با افزایش20 درصدی 600 هزار تومان شد. از سوی دیگر نرخ تورم بالای 35 درصدی در ایران  افزایش 20 درصدی حقوق را پیشاپیش خنثی می کند. با توجه به اینکه بر اساس آخرین آمار رسمی اعلام شده، دولت در حال حاضر 2 میلیون و 300 هزار نفر کارمند و با احتساب بازنشستگان، 4 میلیون و 704 هزار نفر حقوق‌بگیر دارد، که اگر این عدد را در ضریب جمعیت خانواده (عدد چهار) ضرب کنیم، مشخص می‌شود جامعه کارمندی در ایران، جامعه‌ای حدودا 19میلیون نفری است. علاوه بر این باید در نظر داشت که کارمندان جزء که پنچ ششم کل کارمندان را تشکیل می دهند، حقوق متوسط 800 تا 900 هزار تومان را دریافت می کنند. بنابراین نزدیک به 17 میلیون نفر از جامعه کارمندی زیر خط فقر قرار دارند.

بزرگنمایی شبکه “الجزیره” درباره اقتصاد ایران:

 به گزارش خبرگزاری فارس در تاریخ 10 تیر 1393 به نقل از شبکه الجزیره، ایران در آستانه تبدیل به قدرت جهانی در حال ظهور است. شبکه الجزیره با درک ناقصیکه از وضعیت اقتصادی و معیشتی داخلی ایران دارد از ظهور این کشور به عنوان یک قدرت بین المللی خبر داده و آن را در میان20 اقتصاد برتر جهان قرار می دهد. با وجود اینکه بیش از چهار پنجم جمعیت در ایران زیر خط فقر گذران زندگی می کنند ولی شبکه الجزیره احتمال می دهد که در صورت توافق نهایی بر سر مسأله هسته ای، ایران به عنوان یکی از اقتصادهای نویدبخش قرن 21 و شاید “چین” بعدی از سوی نهادهای مالی برجسته جهان به حساب آید. کشوری که بیکاری در آن از مرز بحران گذشته و به یک چالش حقیقی تبدیل شده است چگونه می تواند کارخانه های تولیدی و صنعتی ورشکسته را با کسری بودجه که دارد، سر و سامان دهد. به عبارت دیگر رشد منفی اقتصاد ایران در چند سال اخیر و زیان های وارده در نتیجه بی پولی، رانت خواری و مدیریت سفارشی و نالایق افراد حکومتی، بهبود اوضاع در آینده نزدیک را ناممکن می کند.

نتیجه گیری:

با مقایسه اجمالی بین هزینه های زندگی یک فرد فقیر در کشور بریطانیا و یک کارمند یا کارگر ایرانی می توان به تعریف شفافی از خط فقر در ایران رسید. لذا در کشور بریطانیا حداقل نیاز یک فرد جهت تامین زندگی یک ماهه خود 300 پوند( معادل یک میلیون و 600 هزار تومان) توسط مقامات دولتی این کشور تعیین شده است و افرادی که بیکار هستند علاوه بر دریافت این مبلغ، از مزایا دیگری همچون حق مسکن و معالجه  های پزشکی کاملا مجانی و دیگر امکانات مساعدتی بهرمند می شوند. با این وجود این بیکاران از نظر کارشناسان اقتصادی بریطانیا تنها در سطح خط فقر قرار دارند. در مقابل کارمندان و کارگران ایرانی با دریافت حداقل حقوق 600 هزار تومان و 609 هزار تومان و با احتساب حق مسکن، تاهل و دیگر مزایا به طور متوسط کمتر از یک میلیون در ماه حقوق دریافت می کنند. لذا با اضافه کردن 25 درصد بیکاران جمعیت فعال به تصریح معاون وزیر کارو امور اجتماعیبه کارمندان و کارگران می توان به این نتیجه رسید که نزدیک به 80 درصد مردم در جغرافیای ایران زیر خط فقر قرار دارند.

رحمان حطاوی

منبع: مركز مطالعات و تحقيقات مزماه