بهار عربی و پیروزی اخوان در انتخابات
اخوان‌المسلمین مصر در جریان اعتراضات سال ۲۰۱۱ مصر که به سقوط حکومت حسنی مبارک انجامید شرکت داشت و در نشست خبری رهبران ارشد حزب در ۹ فوریه اعلام شد که «اخوان با حکومت مذهبی مخالف است چون آن را مغایر اسلام می‌داند و خواستهٔ آن برپایی حکومت مدنی با مرجعیت اسلام است.» و در مورد اظهار نظرهای مقامات کشورهای دیگر در مورد حوادث مصر نیز اعلام کردند: «اخوان مسئول اظهارات خارجی‌ها چه ایرانی، چه لبنانی و چه دیگران نیست و مخالف دخالت دیگران در امور داخلی مصر است» اخوان‌المسلمین همچنین اعلام کرده بود که خواستهٔ آنها خواستهٔ معترضان متحصن در میدان التحریر و جمعیت میهنی برای تغییر است که اعضای اخوان نیز در تأسیس آن شرکت داشته‌اند.
شواهد از رابطه ی سپاه پاسداران و اخوان المسلمین
از علل تمایل ایران به گسترش روابط با اخوان المسلمین را می توان موارد زیر دانست که به مطالعه ی موردی آنها خواهیم پرداخت.
- افزایش حوزه ی اختیارات و قدرت در کشورهای مختلف
- هدف صدور انقلاب
- یارگیری در خاورمیانه
- بحران و حل مساله ی هسته ای
- منافع اقتصادی و سیاسی (ایدئولوژیک سپاه)
- دور زدن تحریم ها از طریق جلب دوستی در دنیای عرب
روزنامه ی العرب چاپ لندن به نقل از منابع مطلع نوشت فرستادگان سازمان اخوان المسلمین در تهران با سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات دیدار کردند. این دیدار در پوشش بیست و هفتمین کنفرانس سازمان تقریب بین مذاهب اسلامی انجام شد و نمایندگان اخوان المسلمین در این کنفرانس که بین ۱۷و ۱۹ ژانویه برگزار شد درخواست همکاری با ایران در زمینه های مختلف را ارائه دادند و در مقابل خواستار کمک به این سازمان برای بازگشت به قدرت شدند. نمایندگان اخوان که به تهران سفر کرده بودند: محمود مصطفی الابیاری عضو شورای عمومی سازمان و ابراهیم منیر مصطفی دبیر کل سازمان جهانی اخوان المسلمین بودند.
محسن اراکی رئیس سازمان تقریب بین مذاهب اسلامی که میزبان اخوان المسلمین بود خود از اعضای سپاه و رئیس سابق مرکز اسلامی بریتانیا است که به هدف نشر این مذهب بودجه های هنگفتی به آن تعلق می گیرد.او هنگامی که در بریتانیا خدمت می کرد با برخی از رهبران اخوان ارتباط داشت.
روزنامه ی “المصري اليوم” به گزارش هایی که در مورد دیدار قاسم سلیمانی با نمایندگان اخوان منتشر شده پرداخته و این تحلیل را ارائه کرده که اخوان المسلمین یک شاخه اجرایی به نام مکتب ارشاد ( دفتر ارشاد ) که وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را دارد و این سازمان در صدد است که اخوان را به سازمانی شبیه سپاه پاسداران تبدیل کند.
ناصر عبدالحمید ستون نویس االمصری الیوم گفته است:برای اخوان المسلمین هیچ چیز بهتر از تجربه سپاه پاسداران نیست تا از آن پیروی کنند و مانند آن عمل کنند و این به دلیل شباهت های فراوانی که میان اندیشه های آنها وجود داد. سپاه به فاصله کمی از پیروزی انقلاب ایران تاسیس شد و خارج از کنترل سازمان های دولتی تحت فرماندهی رهبر عمل کرد و به سرکوب مخالفان نظام و حتی کسانی که در انقلاب شرکت کرده بودند پرداخت. سپاه به تدریج ارتش و پلیس را بلعید و خود به مهره ی اصلی تبدیل شد تا جایی که پاسداری از مرزها نیز به سپاه واگذار شد.
بنابراین این خطر وجود دارد که دفتر ارشاد به سازمانی خارج از کنترل نظام تبدیل شود. نکته اینجاست که در درگیری هایی که پس از سرنگونی محمد مرسی در مصر به وقوع پیوست در مصر اعلام شد مقادیر زیادی اسلحه در دفتر مرکزی ارشاد ضبط شده است. در یورش به این دفتر اعضای آن به مقاومت مسلحانه پرداختند و تعدادی از آنها کشته شدند.
علی رجب در روزنامه ی معتبر الدستور درباره ی روابط ایران و اخوان المسلمین می نویسد این روابط دیرینه است و به سال ۱۹۳۸ باز می گردد. ثروت الخرباوی سندی را فاش کرد که تاکید می کند آیت الله خمینی در سال ۱۹۳۸ با حسن البنا موسس اخوان دیدار داشته است. هنگامی که دانشگاه الازهر سیاست تقریب بین مداهب اسلامی را در پیش گرفت محمد تقی قمی به مصر رفت و با حسن بنا دیدار کرد و در جلاساتی که الازهر ترتیب داده بود شرکت کردند.
عمر التلمسانی سومین دبیر کل اخوان گفته است در این دیدار، بنا و قمی ساعت ها گفتگو کردند ؛هنگامی که خمینی به عراق و سپس به فرانسه تبعید شد با کتاب های حسن بنا و همچنین سید قطب رهبر معنوی آنها آشنا شد و بر اساس آن ایده های حسن بنا را به پشتیبانی از تاثیر علمای شیعه در ایران اجرا کرد. وی معتقد است خمینی سپاه پاسداران را که اساس ایده حسن بنا و سید قطب است تاسیس کرد. بر اساس این ایده سازمانی حمایت از نظام را بر عهده می گیرد که عقیدتی است و برای تضمین ادامه حکومت اسلامی پاسداری از آن را بر عهده می گیرد.خمینی همان افکار و ایده ها را اجرا کرد و خود تعداد زیادی از تالیفات سید قطب را به فارسی ترجمه کرد که این کتاب ها تاثیر فراوانی در شکل گیری نظام جدیدی که پس از سرنگونی شاه به وجود آمد به جای گذاشت.
روابط ایران و مصر پس از پیروزی اخوان در بهار عربی
در بحبوحه انقلاب مصر، علی خامنه ای تجمع کنندگان در میدان التحریر را فرزندان حسن بنا،خواند و این خود به وضوع عمق روابط بین فرزندان خمینی و فرزندان بنا را نمایان می کند. این روابط با سفر محمد مرسی به ایران نزدیکتر شد. سپس احمدی نژاد به مصر سفر کرد و هیات های دولتی فروانی به دو کشور سفر کردند. اما مهم تر از آن، گزارش هایی است که روزنامه های مصری از دیدار اعضای دفتر ارشاد اخوان با قاسم سلیمانی منتشر کردند. تا با مشورت او به جای ارتش مصر و سازمان اطلاعات مصر اقدام به تشکیل سپاه پاسداران و دستگاه امنیتی موازی کنند. قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس در سفر دو روزه ای که به قاهره داشت با مقامات این کشور گفتگو کرده و بنابر ادعای روزنامه ی تایمز برای آموزش و مشاوره برای انتقال دانش سپاه و آموزش سیستم های جدید اطلاعاتی و تحت کنترل آموزش دهد. ( که البته بلافاصله توسط سپاه و محمود غزلان، سخنگوی اخوان المسلمین، در صفحه رسمی این جمعیت در فیس بوک، روز سه شنبه خبر نشریه تایمز را کاملا خیالی و نادرست عنوان کرد) اخوان المسلمین قصد داشتند این ایده را در صحرای سینا اجرا کنند.
همچنین به نقل از روزنامه العرب چاپ لندن یک منبع امنیتی مدعی شد که ایران و حماس در حال طرح ریزی نقشه ای برای فرار محمد مرسی معزول از زندان هستند. این روزنامه ایران را متهم به حمایت از گروه های مسلح در سینا همچون “التوحید و الجهاد”، “رایات السوداء” و گردان های فرقان نمود و مدعی شد که اعضای این گروه به دست نیروهای سپاه پاسداران آموزش دیده شده اند. این منبع امنیتی فاش کرد که نیروهای امنیتی مصری نامه ای رمز نگاری شده از اعضای حماس که اخیرا در صحرای سینا بازداشت شده اند به دست آوردند که شامل دستوراتی مبنی اجرای عملیاتی که نامش “پیروزی بزرگ” قرار داده شده است می شود و طی آن به یکی از مقرهای نظامی بزرگ در این منطقه حمله خواهد شد.
بنابر توضیح این منبع، نامه مذکور شامل وعده حماس به فرماندهان گروه های جهادی در سینا است که قرار است افراد مسلح از غزه به سینا ارسال شوند تا بتوانند آنان را در حمله به نیروهای ارتش و پلیس کمک کنند و همچنین قول ارسال نزدیک به 200هزار دلار نیز در نامه آمده است.این منبع امنیتی مصری همچنین مدعی شد که در این نامه رهبران حماس وعده داده اند که در روز های آینده تعدادی از نیروهای ایرانی که اکنون در غزه هستند به سینا ارسال کنند و این ایرانی ها که متخصص ساخت بمب های دستی شدید الانفجار هستند به گروه های جهادی در انجام ماموریتشان کمک خواهند کرد.
دکتر کمال توفیق الهلباوی عضو ارشد جنبش اخوان که از دوستان نزدیک خامنه ای در گفتگویی که با بی بی سی فارسی داشت از مواضع خامنه ای و دولت وقت ایران تشکر کرد و شجاعت رئیس جمهور وقت را ستود و در بارها دیدار با خامنه ای را از الطاف الهی دانست. به نقل از روزنامه ی الاحرام در ضمن البهلاوی که یکی از شخصیت های برجسته ی اخوان المسلمین در غرب بوده، به دلیل سیاست های غلط اخوان المسلمین از این گروه کناره گیری کرده و اخوان را به مجموعه ی از دروغگویان که اسلوب حزب منحل شده “الوطنی” را دنبال می کنند، متهم کرد.
به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن،دیوید کامرون، نخست وزیر این کشور اعلام کرده که نسبت به فعالیت های اخوان المسلمین در انگلیس و ارتباطات احتمالی آنها با جریان های تروریستی تحقیقاتی را آغاز خواهد کرد. انگلیس تا کنون یکی بزرگترین مراکز فعالیت های اخوان المسلمین در اروپا بود تا جایی که لندن میزبان بسیاری از رهبران و اعضای این جنبش در جهان است. تصمیم جدید دولت انگلیس ضربه ای سهمگین به این جماعت که به تازگی از قدرت در مصر، خواستگاه اصلی خود، عزل شده اند، محسوب می شود. در پی این اقدام دولت بریتانیا “ابراهیم منیر”، دبیر کل سازمان سازمان جهانی اخوان المسلمین اعلام کرده که دفتر این حزب را از بریتانیا به اتریش انتقال خواهند داد.
محمد مهدی عاکف، اخوان المسلمین مواضع خوبی در قبال ایران و تشیع اتخاذ کرد که حساسیت کشورهای عربی را برانگیخت و حتی گاهی موجب اختلافات داخلی در اخوان‌المسلمین نیز شد. رهبر اخوان المسلمین از برنامه‌ى اتمى ایران حتى با احتمال هدف ساخت بمب اتمى حمایت میکرد. عاکف در مصاحبه‌ای با روزنامه کویتى النهار گفته بود «چه مانعى دارد که مذهب شیعه گسترش یابد؟ سازمان کنفرانس کشورهاى اسلامى ۵۶ عضو سنی مذهب دارد، حالا چرا باید از تنها کشور شیعه جهان ترسید؟»
البته رسانه های عربی ادعا کردند که مصاحبه عاکف تحریف شده است اما عاکف در گفتگو با الشرق الأوسط تاکید کرد پاسخ چاپ شده از قول وی صحیح و بدون تحریف بوده است. به همین علت «جهاد عوده» عضو دبیرخانه‌ى سیاست گذارى حزب حاکم الوطنى (حزب مبارک) از اظهارات عاکف انتقاد کرد و گفت که رهبر اخوان المسلمین ظاهراً نمى تواند بین صواب و خطا و دوست و دشمن را تشخیص دهد. جهاد از عاکف خواست کمى به مطالعه کتابهاى شیعیان درباره‌ى سنى گرى بپردازد تا بفهمد از چه کسانى دفاع مى کند؟!
یک عضو سابق القاعده مدعی شده است که خیرت الشاطر معاون رهبر گروه اخوان المسلمین در صدد تشکیل سپاه پاسداران انقلاب مصر بوده است. محمد توفیق که با تلویزیون مصری «المحور» گفت‌و‌گو میکرد، افزود که الشاطر در پی آن بود تا این نیرو را جایگزین ارتش مصر کند. وی می‌خواست با تشکیل دانشکده دفاع ملی، ۵۰ هزار جوان، از جمله ۳۰ هزار تن از جریان اسلامگرا و ۲۰ هزار تن دیگر از گروه القاعده را وارد این دانشکده کند.
محاکمه ی مرسی به اتهام ارتباط و جاسوسی برای سپاه ایران
مرسی رئیس جمهور معزول مصری در حالی به پای میز محاکمه رفت که اتهام همکاری با سپاه پاسداران ایران، حزب الله لبنان و گروه حماس در پرونده اش دیده می شد. دادستانی مصر این اتهام را “بزرگترین توطئه تاریخ مصر” خواند و پیشینه این “طرح‌های ترور” را به سال ۲۰۰۵ ارجاع داد که گروه فلسطینی حماس، سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران و حزب‌الله لبنان در آن دست داشته‌اند. دادستانی گفته است اخوان المسلمین به یک کشور خارجی و عوامل آن اسرار کشور را ارائه کردند و به سپاه پاسدران تعداد زیادی گزارش امنیتی ارائه کردند و در ژانویه ۲۰۱۱ به تعدادی از افراد مسلح اجازه دادند از خاک مصر عبور کنند تا به زندانیان کمک کنند از زندان فرار کنند.
به گزارش خبرگزاری بی بی سی ، دادستانی مصر در کیفرخواست خود تاکید می کند، طرح اخوان‌المسلمین شامل اعزام “عناصری” به نوار غزه برای آموزش نظامی توسط حزب‌الله لبنان و سپاه پاسداران ایران بوده است. بنا به ادعای دادستانی، این افراد قرار بوده به مصر بازگردند و به شبه‌نظامیان افراطی در شبه‌جزیره سینا که در کنترل مصر و همجوار با اسرائیل است، بپیوندند.
سپاه کنترل اوضاع را در دست دارد
پیش از سال 84 مسائل را سیاست خارجی و وزارت اطلاعات کنترل و حل و فصل میکرد و قدرت مانور سپاه در امور خارجی کمتر بود. اما پس از سال 84 پرونده ی برخی کشورها بخصوص مصر و سوریه مشخصا دست سپاه پاسداران افتاد. عموم مسائل روابط با این کشورها با نظر آنها پیگیری می شود و وزارت خارجه در امور اینگونه کشور ها رسما یک دکور است و نقش فعالی ندارد. بنابراین هر گونه تاییدو تکذیب از سوی وزارت امور خارجه دولت جمهوری اسلامی پیشاپیش مردود فرض می شود. در مورد نوع رابطه با اخوان هم همنیگونه بوده است . از نظر نگارنده عملا ممکن است وزارت امور خارجه با اخوان المسلمین ارتباطی نداشته باشد و مخالفین بسیاری در دخالت در امور داخلی کشور ها در درون وزارت امور خارجه باشند، اما اعضای سپاه پاسداران فعالیت خود را با اخوان و دیگر گروه های اسلام گرای تندرو با تلقی از حمایت اسلام گرایان دارد، ادامه داده و بدنبال منافع اقتصادی و سیاسی خود هستند و از پوشش وزارت امور خارجه ایران که مخالف با اخوان است استفاده کرده و در خفا به فعالیت خود ادامه می دهند. این مساله با توجه به تضعیف حکومت مورد حمایت عربستان و در واقع رقابت با عربستان قوت می گیرد.
نتیجه گیری
آنچه که ایران بیداری اسلامی نامیده است و از آن حمایت می کند زمانی دچار تناقض می شود که در سوریه موضعی مختلف می گیرد. مواضع به نعل و به میخ زدن جمهوری در حوادث بهار عربی و دیدار های مخفیانه اش با گروه های حامی تروریست و اخبار افشا شده توسط اعضای اسبق القاده، رسانه های عربی و انگلیسی زبان موجب شد این گمانه زنی ها قوت بخشند.
دخالت روزافزون ایران در مسائل داخلی کشورهای عربی نیز موضوع اصلی نگرانی قاهره بوده و خواهد بود. این اتهام به ایران وارد است که تلاش می کند از مسائل اعراب برای پیشبرد منافع خود و تقویت موقعیتش در هرگونه معامله آتی با غرب بر سر برنامه هسته ای خود استفاده کند.تا جایی که زمانی که بحث گردشگری میان مصر و ایران پیش آمد بسیاری از شخصیت های سنی مصر هشدار دادند که ممکن است این امر به حضور و دخالت ایران در مصر بیانجامد.
بررسی یک ساله ی روابط ایران و مصر در دوران ریاست مرسی نشان دهنده ی این مساله است که سپاه به طور اخص و اخوان سعی بر کشیدن خط فاصلی میان مصر و جمهور ی اسلامی بودند تا مبادا آوازه ی آنان به خاطر نزدیکی با جمهوری اسلامی مخدوش شود. دو دسته گی و اختلاف میان سپاه و مقامات دولتی دیگر در جمهوری اسلامی همواره باعث شده مساله ی دخالت نیروهای جمهوری اسلامی در خارج از حوزه ی کشور به یک مساله ی چالش بر انگیز و پیچیده ای تبدیل شود.گویا سپاه از اعلام دخالت در امور سوریه و لبنان و دیگر کشورها ترسی ندارد مساله ای که بارها و بارها توسط مقامات رسمی جمهوری اسلامی تکذیب شده است.
همانگونه که پیش تر اشاره کردم بی اعتنایی و تکذیب روابط ایران و مصر در سطح دیپلماتیک و آشکار همواره از سوی دو کشور تکذیب شده که جای شک و شبهه ای هم ندارد. اما روابط در لایه های دیگر اخوان المسلمین و گروه های دیگر تند روی مصر با سپاه پاسداران در جریان بوده است. به شکلی که گویا حتی وزارت امور خارجه ایران گاهی از این ارتباط فرای روابط دیپلماتیک خوشنود نیست و از قدرت طلبی سپاه در کشور های منطقه ابراز بی اطلاعی می کند. قطعا جمهوری اسلامی در این برهه ی حساس به دنبال بهانه برای کشورهای همسایه و دولت های غربی نیست و یکی از دلایل سکوت جمهوری اسلامی می تواند این مساله باشد.
سکوت جمهوری اسلامی در اتهامی که متوجه مرسی در باره ی ارتباط با ایران می شود نیز بی معنی نیست. پیشینه ی جمهوری اسلامی در انجام عملیات تروریستی ، مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر، آموزش نظامی و احداث پادگان در صحرای سینا و … همواره اتهامی که متوجه اش است را باور پذیر تر می کند. قبول کردن ارتباط با مرسی و اخوان المسلمین در شرایطی که وضعیت اخوان و دیگر گروهای مصری به تندروی و تروریست بودن محکوم میشود پیامد خوبی برای جمهوری اسلامی که به دنبال حل مساله ی هسته ای و همچنین بهبود روابط خود در جهان است نخواهد داشت. بنابراین در مقابل اتهامی که به مرسی وارد شد سکوت پیشه کردند و همانطور که پیشتر دیدیم در مورد ملاقات سلیمانی در قاهره و گروه های اخوان واکنش نشان دادند و آن را تکذیب کردند. لازم به ذکر است تکذیب ادعایی که از سوی مرسی مبنی بر دخالت ایران در امور داخلی مصر و همچنین رابطه با اخوان المسلمین، برهم زدن نظم داخلی در مصر و همچنین درگیر بودن حزب الله در این مساله مهر تاییدی بر ادعای دولت مصر خواهد بود.
این درحالی است که برای دومین بار در سال جدید دفتر حافظ منافع ایران به وزارت خارجه مصر احضار می شود. در شش ژانویه نیز وزازت خارجه مصر مجتبی امانی را احضار و مراتب اعتراض خود را در مورد اظهارات مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه ایران در مورد تشدید خشونت بین نیروهای دولتی مصر و تظاهرکنندگان وابسته به اخوان المسلمین، به او ابلاغ کرد. روزنامه الشرق‌الاوسط به نقل از بدر عبدالعاطی، سخنگو رسمی وزارت خارجه مصر، این دیدار را به منظور “ابلاغ تذکرات لازم برای رعایت شئونات دیپلماتیک توسط دفتر حفاظت منافع ایران” دانسته است. بنا به آنچه نشریه مصری “الیوم السابع” دانسته میشود، منظور از رعایت “شئونات دیپلماتیک”، ناخرسندی مقامات مصری نسبت به تماس برخی دیپلمات‌های ایرانی مقیم قاهره با شخصیت‌های وابسته به اخوان‌المسلمین است.
د. اسیل رضایی
منبع: مركز مطالعات و تحقيقات مزماه
