آزادی ملت ایران حتی در ساده ترین مفهومش همیشه مورد تخدیش و تحدید حکومت ایران از بدو تاسیس آن تا به امروز قرار گرفته است. مردم ایران از شروع مشروطه تا به امروز همیشه دست به گریبان حکومتهای دیکتاتوری بوده اند و نکته جالب توجه در طول این تاریخ همیشه قرار گرفتنهای آیات الله ها شانه به شانه دیکتاتورها برای محدود کردن و اعمال فشار بر مردم ایران قابل مشاهده است.
پس از انقلاب اسلامی هم هراز گاهی با رونمایی از چهرههایی چون سید محمد خاتمی و شیخ حسن فریدون روحانی بنا به مقتضیات زمان، سعی در نشان دادن چهرهای متفاوت از نظام به کمک لابیهای رژیم در خارج از کشور داشتهاند و در عمل به قلع و قمع مردم پرداختهاند.
از حدود سال گذشته با توجه به شعارهای انتخاباتی حسن روحانی و وعدههای دولت او در مورد حقوق شهروندی موضوع آزادیهای اجتماعی دومرتبه به محل اختلاف جناحهای مختلف حکومت تبدیلشده است.
ماجرای بهشت اجباری و وظیفه حکومت در هدایت مردم که با اظهارات رهبر جمهوری اسلامی ایران و حسن روحانی به اختلاف نظرهایی درون حاکمیت دامن زده بود، با دیگر با انتقادات صادق لاریجانی، ريئس قوه قضاییه به کانون توجه رسانه‌ها تبدیل شده است. او با تاکید بر ضرروت انجام وظیفه ناجا در برخورد با بدحجابی گفته است “دلیل مقابله با این هنجار شکنی‌ها، اظهارات نادقیق در مورد بهشت اجباری نیست.”
هر ساله با آغاز فصل گرما و حضور بیشتر شهروندان در فضاهای شهری، موج جدیدی از برخورد با شهروندان در قالب طرح‌های اجتماعی نیروی انتظامی شروع میشود، اما برخوردهای امسال با اظهارات چند مدت پیش حسن روحانی و واکنش‌ها به آن وارد مرحله شدیدتتری شده است. این درحالی است که نیروی انتظامی می گوید در سال گذشته حدود سه میلیون تذکر به هنجار شکنان یا همان بدحجابان داده است. فضای اجتماعی و سیاسی ایران هر روز بسته تر میشود و اندک فضایی برای هیچگونه تحرک اجتماعی سیاسی باقی نمی گذارد.
از یا روسری یا تو سری خمینی تا آزادیهای یواشکی:
وقتی خمینی تصمیم گرفت تا زنان ایران را با حجاب محدود کند و با شعار یا روسری، یا توسری دژخیمانش را به جان زنان ایران انداخت تا به امروز همواره این مساله بحث محافل مختلف جامعه و زنان ایران بوده است. در سالهای مختلف به نسبت بر زنان برای حجاب داشتن فشار وارد شده است. با راه انداختن یگانهای کمیته انقلاب اسلامی که به صورت زنان تیغ میزدند و با انواع تهدیدها حجاب را بر زنان ایران تحمیل می کردند و امروزه که نیروی انتظامی با راه اندازی گشت ارشاد سعی در کنترل زنان و حجاب دارد. اما پس از سی سال از حکومت ایران عملا این نماد حکومت اسلامی – حجاب – از سوی زنان رعایت نمی شود. نگاهی به صفحات پروفایل زنان در شبکههای اجتماعی نشان می دهد که نسل امروز زنان ایران که اکثریت هم هستند علاقهای به حجاب ندارند و عملا هم رعایت نمی کنند. در شهرها و تفریحگاههای عمومی عملا حجاب رعایت نمیشود و تهدیدهای گشت ارشاد هم اثری ندارد. صفحه آزادیهای یواشکی با تمام انتقادهایی که بر آن وارد است عملا نیشتری به غده چرکین رژیم ولایت فقیه بود که نشان دهد خواست عمومی برای ضربه زدن به این نماد اجباری رژیم ایران وجود دارد. مردم ایران و زنان ایران که همیشه پیشرو در مسایل اجتماعی هستند خستهاند و دیگر به راحتی به این امور تن نمی دهند.
هذیانهای احمد خاتمی درباره حجاب:
احمد خاتمی عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری از اصطلاح بیکاری برای شرایط فرهنگی جامعه امروز استفاده کرده وگفته:« هیچ یک از مسئولان به فکر حل کردن و پیدا کردن راه حل برای این مشکل نبوده و به نظر می رسد دیگر با کار فرهنگی نمی توان جلوی بدحجابی در جامعه را گرفت و فکر می کنم برای حل این مسئله باید خونهای پاکی ریخته شود تا این معضل از جامعه ما ریشه کن شود«.
این سخنان در واکنش به صحبت حسن روحانی بر زبان احمد خاتمی گفته شده است. حسن روحانی، یک روز پس از انتقاد تند امامان جمعه از اظهارات قبلی او در این باره که به زور نمی توان مردم را به بهشت فرستاد، گفته بود:« برخی بیکار و دچار توهمات هستند و “مدام غصه دین و آخرت مردم را می خورند، نه دین را میدانند چیست و نه می دانند آخرت چیست اما همیشه غصه آخرت را می خورند.»
این در حالی است چندی پیش احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران و احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد با سخنان حسن روحانی در باره این که نمی‌توان به زور مردم را به بهشت برد، مخالفت کرده و گفته‌اند که ماموریت حکومت به بهشت بردن مردم است حتی اگر به زور شلاق باشد. احمد خاتمی در نماز جمعه تهران گفته که رسالت حکومت دینی این است که “جاده بهشت را صاف کند، ماموریتش هم این است حکومت وظیفه دارد جاده را هموار کند برای بهشتی شدن مردم.”
جدا از بررسی موضوع دعواهای لفظی جناحهای حکومتی بر سر بردن اجباری مردم به بهشت که در این مقال نمیگنجد و نیاز به جداگانهای دارد اما عملا حکومت و دولت ایران چنین راهی را در پیش گرفته است و می بینیم که سخنان محمد تقی مصباح یزدی که در بالا به آن اشاره شد همان واقعیتی است که عملا سالها در حکومت ایران وجود داشته و برای تمام امور زندگی مردم به روش تمام حکومتهای دیکتاتوری دنیا تصمیم می گیرند و عرصه را بر آزادی خواهان ایران بسته و تنگ می کنند و فشار مضاعفی را بر اقلیتهای قومی و دینی ایجاد می کنند.
“بهشت اجباری” و نظر صادق لاریجانی، علم الهدی و تقوی:
صادق آملی لاریجانی، رئیس قوه قضاییه، روز چهارشنبه ۱۸ تیرماه، با اشاره به اینکه “مراجع قضایی و نیروی انتظامی در مقوله حجاب و عفاف، باید بر اساس وظیفه قانونی و شرعی خود عمل کنند باید بر اساس وظیفه قانونی و شرعی خود عمل کنند” گفت: “حجاب و عفاف بر اساس قوانین روشن و نصوص شرعی باید رعایت شود.” وی میگوید دستگاه قضایی و نیروی انتظامی وظیفه دارد با «بدحجابی» برخورد کند چراکه به گفته‌ی او «بدحجابی، احساسات مومنین را جریحه‌دار می‌کند.»
علم‌الهدیرهبر موقت مجلس خبرگان رهبری و از مراجع تقلید شیعه هم در واکنش به صحبتهای روحانی درباره حجاب در مشهدگفت: «شلاق که سهل است با همه قدرت جلوی کسانی که مانع بهشت رفتن مردم شوند خواهیم ایستاد».
جالب اینجاست که با این وجود رئيس جمهور ایران عقب‌نشیی نکرد و در سخنانی دیگر گفت “بعضی بیکار هستند و دچار توهمات می‌شوند… مدام غصه دین و آخرت مردم را می‌خورند”.
البته اظهار نظر حسن روحانی در مورد بهشت اجباری به دنبال اظهارات مرتبط آیت الله خامنه‌ای در اردیبهشت ماه مطرح شد. رهبر ایران گفته بود: “گاهى شنیده میشود کسانى در گوشه و کنار وقتى صحبت از هدایت و راهنمایى و بیان حقایق دینى و مانند اینها میشود، می‌گویند آقا، مگر ما موظفیم مردم را به بهشت برسانیم؟”.
نقش حکومت در هدایت مردم که به گفته برخی ناظران اختلاف نظر رهبر و رئيس جمهور ایران در مورد مساله حجاب و آزادیهای اجتماعی را نشان میدهد، با اظهارات اخیر رئیس قوه قضاییه وارد مرحله دیگری شده است.
به نوشته خبرگزاری فارس آملی لاریجانی در سخنان روز چهارشنبه خود گفته است “دلیل تأکید بر مقابله با هنجارشکنی‌ها به دلیل برخی اظهارنظرهای غیردقیق درباره بهشت اجباری نیست بلکه از باب حفظ حقوق دیگران است که باید در دستور کار نهادها و سازمان‌هایی که در این زمینه وظیفه دارند، قرار بگیرد.
حجت‌الاسلام سیدرضا تقوی رئیس شورای سیاست گذاری ائمه از جمله کسانی بود که در مورد بدحجابی پیش از خطبه های نمازجمعه هفته ی گذشته تهران با اشاره به فرارسیدن روز 21 تیرماه روز عفاف و حجاب گفت: «اسلام عزیز به عنوان یک مکتب برای زندگی انسان‌ها آمده است و اینگونه نیست که از یک موضوع بسیار مهم و سازنده همچون عفاف و حجاب صرف نظر کرده باشد.» وی تاکید کرد حجاب و البته بحث لباس علاوه بر مسائل شرعی، دارای ابعاد فرهنگی نیز است. تقوی بر ضرورت رعایت حجاب در جامعه گفته بود: «بی بند و باریها و فسادها در جامعه محصول بدحجابی است.» و از متولیان امور خواست تا جلوی بی بند و باری و فساد را بگیرند.
نقش و وظیفه حکومت در قبال بهشت، که یک وعده دینی در اسلام است و در جمهوری اسلامی هم بر آن تاکید میشود، از نخستین روزهای پس از انقلاب همواره مطرح بوده اما در چند ماه گذشته به یکی از اساسی ترین اختلافات جناح های درون حکومت ایران تبدیل شده است. محافظه کاران نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی می‌گویند حکومت موظف به هدایت مردم است و در برابر نزدیکان به دولت و حسن روحانی می گویند مجموعه حاکمیت نباید تا این حد وارد جزئیات زندگی مردم شوند.
اما آنچه پیداست روحانیت شیعه با قدرت هر چه تمامتر سعی در کنترل اوضاع به نفع حکومت دارند و از هر فرصتی برای به دست گرفتن اوضاع استفاده می کنند. بعد از ماجرای کنترل موالید و فرزند آوری مساله ی حجاب این روزها به خبر سازترین موضوعات روز تبدیل شده است.
قانون اساسی جمهوری اسلامی، حجاب و آزادیهای شخصی:
قانون اساسی جمهوری اسلامی آزادیهای شخصی و اجتماعی را به رسمیت نمی شناسد و در این میان به ویژه زنان با محدودیت های گسترده ای در زندگی اجتماعی خود روبرو هستند. مساله حجاب و رفع این محدودیت ها از جمله اصلیترین خواسته های جنبشهای مدافع حقوق زنان در سه دهه گذشته ایران بوده است.
طرح موضوع دفاع از آزادیهای اجتماعی تا جایی که مقامات ارشد حکومتی بر می‌گردد نخستین بار در زمان سید محمد خاتمی مطرح شد و آنزمان نیز با مخالفت‌های شدیدی از سوی اصولگرایان مذهبی روبرو شد و شماری از مراجع تقلید او را به غرب‌گرایی متهم کردند. این موضوع گرچه یک بار دیگر نیز در اولین دوره زمامداری محمود احمدى نژاد در چهارچوب شعارهای انتخاباتی مطرح شد، هیچگاه در دوره به بحث روز اجتماعی تبیدل نشد و حتی برخوردها با بدحجابی در این دوره نیز شدت بیشتری به خود گرفت.
حجاب اجباری، گشتهای ارشاد و وعدههای حسن روحانی:
حسن روحانی در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری یازدهم وعده‌هایی درباره گشت ارشاد و حفظ حرمت و کرامت زنان توسط نیروی انتظامی داده بود. دو وعده که در سخنان روحانی بسیار شنیده شده اینکه کاری کند تا زنان احساس امنیت کنند و دیگر اینکه نخواهد گذاشت ماموری بی نام و نشان از کسی سوال کند. روحانی در زمان تبلیغات انتخاباتی اش گفته بود وظیفه ی حفظ حجاب بر عهده ی خود دختران است نه گشت های ارشاد. وعده ی اینکه نمی شود با نیروی پلیس مشکلات فرهنگی را حل کرد، موجب شد سیل عظیمی از زنان جامعه رایشان را به نفع روحانی به صندوق بیاندازند.
حسن روحانی از جمله نامزدهای ریاست جمهوری بود که در زمینه گشت ارشاد و نحوه برخورد با بد حجابی موضع‌گیری جدی کرده بود، با وجود انتقاد از سیاست‌های موجود در این زمینه، اعتقادش به حفظ «حجاب و عفاف» را نیز پنهان نکرد. روحانی در وعدههای انتخاباتی‌اش این گونه تظاهر کرد که طرفدار نگاهی است که با وجود حفظ فاصله از پذیرش پوشش اختیاری و رفع اجبار از حجاب اسلامی، خواهان انعطاف حکومت در زمینه برخورد با به زعم حکومت بدحجاب است.
مسئول اجرای طرح اجباری کردن حجاب دیروز، ناجی بدحجابان امروز:
حسن روحانی، در جلد اول خاطرات خود می نویسد که چگونه کارمندان مستقر در ستاد مشترک ارتش را مجبور به پوشیدن حجاب کرد و به دژبان درب ورودی گفت از ورود خانم های بی‌حجاب به محوطه ستاد مشترک ارتش جلوگیری کند. وی همچنین نوشته این طرح اجباری شدن به پس از ستاد ارتش، نوبت به نیروهای سه گانه رسید.
حال اینکه مسئول اجرای طرح اجباری کردن حجاب در سال ۵۷ امروز مدعی باز کردن فضای فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران است و با روحانیون جناح راست اختلاف نظر پیدا کرده، که جای تعجب است!
نتیجه:
همانطور که پیداست مساله ی حجاب به یک معضل أساسی برای حاکمان ایران تبدیل شده است. هر روز از هر سویی صدای اعتراض علیه بدحجابی شنیده می شود و این دعوای زرگری میان رئیس دولت ایران و روحانیون همچنان ادامه دارد. روحانیت حاضر به کوتاه آمدن از مواضع مذهبی و سیاسی خود نیستند چه بسا بدحجابی یکی از نگرانیهای عمدهی جمهوری اسلامی ایران در این سی و چند ساله حکومتش بر مردم بوده است و از طرفی حسن روحانی که نیمی از رای مردم در انتخابات را از طریق اینگونه شعارهای مردم فریبی کسب کرده در جایگاهی که سعی می کنند حداقل به ظاهر نشان دهند که به دنبال تغییر اوضاع به نفع زنان است. در صورتیکه بازداشتها و بگیر و ببندها بیشتر شده و درگیری میان دولت با روحانیون، مجلس و گروه های فشار منجر به خفقان بیشتری در همه زمینه ها علی الخصوص مساله ی حجاب در ایران شده است.
اسیل رضایی
مركز مطالعات و تحقيقات مستقبل شرق
