دیروز شنبه(22/11/2014) جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریكا وارد تركیه شد و در یك مذاكره طولانی با اردوغان موضوعات مورد علاقه و مناقشه را با هم گفتگو كردند.
این گفتگو و توافقها سر چیست و برای كدام استراتژی “نیاز”هایشان به همدیگر بیشتر شده است؟
آمریكا و تركیه به همدیگر “نیاز” دارند. كدام نیاز دیگری را بر آورده می كند و چگونه؟ سهم نفع و ضرر مردم منطقه از جمله كردها از نتیجه این راز و نیازها چه خواهد شد؟
با وجود اینكه تركیه عضو مهمی از ناتو است و رابطه تركیه با غرب یك ارتباط استراتژیك است اما روابط تركیه با غرب از جمله با آمریكا در دهه گذشته رو بسردی گراییده است. سیاست دولتهای ا ك پ كه توسعه سیاست در اطراف خود و ایجاد توازن میان شرق و غرب بوده نتیجه اش سرد شدن روابطش با غرب شده است.
با فعال شدن تركیه در جنگ سوریه كه بطور غیر مستقیم جنگ با ایران نیز هست ارتباط با غرب بهبود یافت و وارد شرایط تازه‌ای شد.
در سه سال گذشته تركیه رسما از نیروهای مخالف اسد در سوریه حمایت كرده و سرنگونی اسد و عدم دخالت ایران را بعنوان یك اصل، تاكید كرده است. تركیه بدلایل مختلف از جمله هم مرز بودن با سوریه رسما در جبهه جنگ در سوریه همكاری آمریكا با دیگر كشورهای غربی را دوباره آغاز كرده بود. تركیه در مساله سوریه و دیگر مناقشات سنی شیعه در منطقه شانه به شانه قطر و سعودی و دیگر دول سنی در منطقه بیشترین نقش رهبری را ایفا كرده است.
با عوض شدن كورس داعش بطرف موصل و بعدها به كردستان كشورهای غربی به تبع افكار عمومی و رسانه‌های گروهی با داعش اعلام جنگ داده و همكاری خود از مخالفین سوریه را فریز كردند. این در حالی بود كه بطور جدی تركیه و سیاستش شكست خورد و به ناچار به اعلام موضع علیه داعش نیز تن داده و نتیجتا تجدید نظر در سیاستش در سوریه را جدی گرفت.
این تغییر كورس و سویچ كردن بسادگی و بی درد نبوده و خود نتیجه یك فرایند پیچیده شرایط پیش آمده در منطقه است. در زاویه دوربینهای تلویزیونی جهان نیروها و ستون نظامیان داعش از جلو تانكهای و ارتش صف كشیده تركیه رژه رفته و وارد كوبانی شدند. صحنه‌های تجارت و بردگی زنان در میان داعشیان همزمان با انفجار رسانه‌ایشان در نمایش سربریدنها، سنگسار، انتحاریهای دلخراش و بكارگیری كودكان در جنگ بود كه در كنار دست و همسایگی تركیه انجام می شد. این وضعیت هم در داخل تركیه و هم در خارج آن باعث سرافكندگی سیاسی برای استراتژی اردوغان و دوستانشان در جهان شد.
پیچیده بودن نقش ایران در مسایل مورد علاقه آمریكا و تركیه، یك موضوع مورد اختلاف دو كشور تركیه و آمریكاست. در حالیكه غربیها تنها به رفع خطر داعش فكر می كنند، مقامات و رسانه‌های تركیه از نقش ایران در همه جریانات منطقه صحبت می كنند و تقصیر بزرگ ایران در دمیدن جنگ عصبی و مدهبی شیعه و سنی را مطرح می كنند.
مساله مهم دیگر مورد اختلاف همكاری با كردها و قضیه روژآوا است. كدام كرد برای سیاست اردوغان اهمیت دارد؟ او با نشان دادن حسن نیت به بارزانی و حكومت اقلیم كردستان می خواهد نشان دهد كه با هر كردی دشمن نیست. غربیها و آمریكا با همكاری مستقیم و غیرمستقیم به یكانهای مدافع خلق از جمله با بمبارانهای مستمر و انداختن تجهیزات و كمكهای غذایی تفاوت خود با تركیه را نشان دادند و نهایتا اجازه به پیشمرگه برای عبور از خاك تركیه برای رسیدن به كوبانی با توافق غرب و فشار به تركیه انجام شد.
اقلیم كردستان به سبب داشتن مرزهای مشترك با كشورهای ایران و تركیه، به‌جد نشان داده است كه از سیاست توازن دو جانبه پیروی كرده است. موفق بودن در پیروی از این سیاست اینك با بازی بزرگتر تركیه دچار ریسك بهم خوردن خواهد شد.
در عرصه واقعی ٣ جبهه در مقابل داعش خود آرایی كرده است:
- ایران، حكومت ورشكسته اسد، حزب الله لبنان، ارتش شكسته خورده و ملیشیاهای وحشیتر از داعش شیعه عراقی.
- جبهه ضد ترور غرب با رهبری آمریكا كه با شركت بسیاری كشورهای اسلامی از جمله تركیه و عربستان و قطر ایجاد شده است.
- كردستان یعنی كردهای اقلیم كردستان و روژآوا.
قاعدتا در چنین جنگ بزرگ و گسترش یافته كه پیچیدگی ٣ جبهه را در بر دارد تناسبهای همكاری نیز ایجاد می شود كه گاها اجتناب ناپذیراند. اما شرط مهم تركیه همزمان با اسد و نیروهای تندرو شیعه برخورد كردن است و این انتظار توسط كردستان دست كم با بی طرفی اختیار كردن می تواند جبران شود اما همكاری ایران با اقلیم كردستان و روژآوا بسادگی قابل حذف نیست. خبرهای حاكی از همكاری جدی پیشمرگه‌های نزدیک به اتحادیهی میهنی با نیروهای ارتش عراق و سپاه بدر و شیعه‌های حشوه در جلولا است و حضور ادارات دولتی و نیرهای امنیتی اسد در شهرهای تحت مدیریت كانتونهای روژآوا – غرب کردستان – نیز هنوز گره كور ماجراست.
چرخش از جبهه ایران، اسد به جبهه آمریكا، تركیه:
آیا كردها همكاری همه جانبه امنیتی – نظامی ایران را با بیرون رفتن از هلال شیعی ایران كه تقریبا از هجوم داعش تاكنون گرمتر نیز شده است به همكاریهای بیشتر با تركیه عوض خواهند كرد؟
این چرخش مستلزم نرمش بیشتر سیاست اردوغان در تركیه نسبت به مقاومت روژآوا و كردستانی بزرگتر در داخل كشور تركیه است. احترام به مسئله كلیت كردستان و اعتراف به قربانی شدن روزانه این مردم در همه منطقه و مطالبات حقوقی روای كردها یك الزام غیر قابل تعویض در حل مساله است. یعنی این چرخش جدی می تواند به قیمت دمكراتیزه شدن همه منطقه تمام شود كه عبور از خط قرمزهای سنتی ناسیونالیسم ترك را می طلبد. پارتنر و همسنگ شدن كردستان با تركیه می تواند به حل مساله كرد در تركیه، سوریه و عراق كمك كند و این سرآغاز حل پازل خاورمیانه است. تمكین به حقوق اقلیتها و اتنیكها در تركیه سرآمد حل بسیاری از رنجهای مردم در این منطقه و الگویی برای برگرداندن عدالت خواهد شد.
نیروی اقلیم كردستان – روژآوا و جبهه بزرگتر كردستان علیه همه بی عدالتیها از جمله داعش دیگر انكارناپذیر است. در این وضعیت با توجه به توازنهای بازیگران اصلی در منطقه، كردستان به واقعیتی غیر قابل انكار بدل شده است و هركس می داند كه یك پای بزرگ مناقشات در آتش ناخواسته سوریه و عراق، و جنگ با داعش، مقاومت و قربانی دادن كردستانی در روژاوا و اقلیم كردستان است كه متكی به قدرت و نیروی همه كردها در هر چهار بخش بریده بریده آن و از جمله در محدوده تركیه و در شمال و بزرگترین بخش كردستان است. آزاد شدن پتانسیل كردستانیان و آزادیخواهان ترك از قید جنگ با همدیگر و نابرابری و شعارهای نفرت زای متكی به خاك و نژاد ناسیونالیستها، این الگو آینده بسیار روشنتری را در منطقه ما تضمین می كند كه هم مردم ترك را منتفع و پیشرفته می كند و هم كردستانی را آزاد و دارای امنیت و كرامتی كه طالب آن است.
چرخش در دو جبهه:
اردوغان در مصاحبه‌ای بعد از دیدار با بایدن ضمن اینكه تاكید كرد كه هیچ گاه مناسبات دو جانبه این دو كشور به پیشرفتگی اكنون نبوده است از “پر بركت” بودن دیدار خود با جو بایدن حرف زد. بایدن نیز بنوبه خود از نیاز به همدیگر صحبت كرد، كه در امر واقع منظورش از نیاز امنیت و موازنه منطقه است كه اینك بشدت بخطر افتاده است؛ سوریه، عراق، ایران، كردستان و از همه مهمتر داعش موضوعات بشدت مهم مورد علاقه هر دو هستند.
١. نیازهای تركیه:
پشتیبانی سیاسی، پول، پوشش اطلاعاتی-امنیتی، اسلحه، آموزش سهم نیازهای تركیه از امریكاست.
٢. نیازهای آمریكا:
بستن مرزها بروی داعش، پیاده‌نظام بزرگ تركیه و كردستان مورد توجه جدی آمریكاست. نیازهای آمریكا توسط ارتش و میلیشیای شیعه عراقی یا ایرانی كه خود دست در جنایت اهل سنت دارند برآورده نخواهد شد. طبیعیست كه ارتش تركیه و جنگجویان و پیشمرگه‌های كردستان براحتی كاندیدای جبران آن هستند. در این چالش هنوز روژآوا از جانب تركیه مانند دشمن دیده شده و این نیروی متحد در تئوری را در عمل قبول نكرده است.
داوود اوغلو تنها یك روز پیش از ملاقات با بایدن در كردستان با بارزانی ملاقات كرد و گفت كه پیشمرگه‌ها را آموزش نظامی خواهد داد. حساسیت تركیه به ماندن نظام اسد و تقویت بیشتر جمهوری اسلامی در منطقه است، این می تواند كلید معمای توافق دو طرف باشد!!؟
نویسنده: رحمان
