ازدواج سفید «هم‌باشی» نوعی رابطه‌ی عاطفی میان زن و مرد است که خارج از عرف خانواده تعریف شده و در آن عقد شرعی بین زن و مرد جاری نشده و ازدواج به طور رسمی در جایی ثبت نمیشود. جامعه شناسان ازدواج سفید را زندگی مشترک بدون ازدواج تعریف میکنند. ازدواج سفید یا white marriage در زبان انگلیسی به ازدواجی گفته میشود که زوجین نه به قصد زندگی مشترک بلکه به دلایل دیگری (مثلا نجات فردی از پیگرد، یا بهره‌مندی از مزایای اقتصادی یا اجتماعی و…) با هم ازدواج میکنند و معمولا با هم رابطه جنسی ندارند.
در برخی از کشورها انواع مختلفی از زندگی مشترک زن و مرد وجود دارد و ثبت نکردن ازدواج در مراجع رسمی و بی‌اعتنایی به رسوم مذهبی ازدواج، پدیده تازه‌ای نیست. ازدواج سفید یکی از انواع این نوع با هم بودن‌هاست که در ایران به اصطلاح اسلامی به عنوان یک اسم عام برای همه انواع ازدواج غیررسمی و غیرشرعی استفاده میشود. ازدواج سفید از نظر قانونی جرم و از نظر شرعی نیز گناه محسوب میشود و همواره فرد با نوعی ترس و نگرانی از عواقب چنین رابطه‌ای دست و پنجه نرم میکند.
برخی معتقدند این سبک زندگی از فرهنگ غرب به ایران وارد شده است و توسط کسانی اشاعه و تبلیغ شده که مدتی را در داخل ایران و مدتی را خارج از ایران سپری میکنند.
ایران از جمله کشورهای در حال گذر است که از آسیبهای اجتماعی بر سر راه مدرنیته بدور نمانده است. آنچه مهم است نحوه‌ی برخورد حکومت ها با پدیدههای اجتماعی و همچنین آسیبهای مربوط به آن است. حکومت ایران طی سی و پنج سال گذشته با سرکوب جوانان، نیافتن راه مناسب برای حل مشکلات اقتصادی، افزایش بیکاری، شکاف طبقاتی و سیاست‌گذاریهای اشتباه …. تنها به فکر برآورده ساختن اهداف کوتاه مدت اقتصادی و سیاسی خود بوده است و آنچه امروزه نگرانی مسئوولان نظام را رقم زده سیاستهای اشتباه کوتاه مدت و بی فکرانه گذشته است.
در این نوع ازدواج که چندسالی‌ست در ایران شکل گرفته دختر و پسرها شیوه‌ی زیستی را تجربه میکنند که در قوانین ایران هیچگونه مشروعیتی ندارد. چراکه جمهوری اسلامی تنها برای ازدواجهایی که دائم و موقت باشند قوانینی معین کرده است.
در حالی که در ماه‌های گذشته برخی رسانهها و مقامات رسمی در ایران از افزایش«ازدواج سفید» خبر میدهند سیاوش شهریور، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران انتشار اینگونه اخبار را «بزرگنمایی» رسانهها می‌خواند و میگوید آماری در این خصوص وجود ندارد. اندکی بعد محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر خامنهای با انتقاد از افزایش «ازدواج سفید» آن را «غیر قابل قبول»، «شرم آور» و فرزندان ناشی از این نوع رابطه را «حرام‌زاده» می‌خواند.
گلپایگانی همانند دیگر مسئولان دولتی در ایران که مشکلات داخلی را به گردن غرب میاندازند در این خصوص گفت «دشمن با تمام قوا تلاش میکند تا فرهنگ و روابط خانوادگی مردم ما را منحرف کند.» و «دیری نمی‌رسد که مردمی که این نوع زندگی را بر می‌گزینند، نسل حلال‌شان از بین می‌رود و حرام‌زاده میشوند.»
در همین خصوص می‌توان به گزارش روزنامه جهان صنعت در ۲۵ مرداد سال جاری با نام «افزایش همخانگی مجردهای غربیه و زندگی سفید» در تهران اشاره کرد که از ازدواج سفید به عنوان یک «ضرورت اقتصادی موقتی برای گذران زندگی» یاد میکند.
روزنامه ابتکار نیز در اردیبهشت ماه امسال گزارش داد که «ازدواج سفید» در سالهای اخیر به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده است. به نوشته این روزنامه، اگرچه ازدواج سفید غیرشرعی و غیررسمی است اما معمولا این اتفاق با آگاهی خانواده طرفین صورت می‌گیرد و آن دو مانند یک زن و شوهر با هم زندگی میکنند نه همخانه.
طرح اعتلای خانواده پایدار برای مقابله با ازدواج سفید
دستپاچگی مسئولان حکومت ایران پس از انتشار آمار و ارقام موجب شد که بدون مطالعه تنها دست به تکذیب خبرهای منتشر شده از سوی پژوهشگران علوم اجتماعی و رسانهها بزنند و آمار «ازدواج سفید» را بسیار معدود عنوان کنند. پس از آن با ابلاغ طرحهای کوتاه مدت ناکارامد که پیشتر هم دیده شده سعی در پنهان کردن مشکلات اجتماعی دارند. مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران، پس از تکذیب آمارها از «طرح اعتلای خانواده پایدار» خبر داد که این طرح براساس سیاستهای جمعیتی توسط آیت الله خامنهای ابلاغ شده است. استانداری تهران در حالی از «فراهم کردن ازدواج آسان و اطلاع رسانی به خانوادهها برای محکم شدن بنیان خانوادهها» سخن می گوید که این مساله به بحران تبدیل شده و دیگر کمتر جوانان تن به ازدواج رسمی و دشوار در چارچوب قانون میدهند که برای آن باید سالها کارکنند و زیر بار قرض، وامهای طولانی مدت و مشکلات بروند. قطعا «ازدواج سفید» فرصتی را برای جوانانی بوجود آورده که حاضر نیستند چیزی به نام «بنیان خانواده» با آن تعاریف دشواری که حکومت از آن پرورانده است تشکیل دهند.
چرا جوانان به ازوداج سفید روی می آورند؟
مشکلات مالی، هزینههای بالای مسکن، بیکاری، بی اعتقاد شدن به ازدواج، از دست دادن باورهای دینی، سیاستهای غلط جمعیتی ( که هر روزه خانوادهها را به فرزند آوری بدون برنامه و بدون هیچ چشم اندازی برای آینده تشویق می کند) هزینههای بالای ازدواج، مهریههای عجیب و غریب، نبود مسئولیت پذیری و نداشتن چشم انداز مالی و اجتماعی روشن، بالا رفتن آمار طلاق و خیانت و … از دلایل ترویج «ازدواج سفید» در ایران است. از آنجایی که فضای ازدواج برای جوانان در ایران مناسب نیست و افراد به علت مشکلات اقتصادی تمایل به رفتن زیر یک سقف مشترک در چارچوب سنتی خانواده را ندارند، ترجیح میدهند تا جای ممکن از مسئولیتی که در پس آن قانون و یا فشاری وجود داشته باشد، فرار کنند. لازم به ذکر است علل مذکور در کاهش ازدواج و افزایش طلاق تأثیر قطعی دارد.
رسانههای دولتی و مسئولان حکومتی در ایران «ازدواج سفید» را رواج الگوی غربی، رشد سکولاریسم، ورود زنان به بازار کار، کسب استقلال اقتصادی و افزایش آگاهی زنان به حقوق خود میدانند. به همین منظور حکومت هر روزه فشار خود را بر مردم بیشتر کرده و قوانین سفت و سخت تر و کنترل حد اکثری بر آنان بوجود میآورد.
طرح «سیاستهای کلی جمعی» و نتیجه‌ی معکوس آن
طرح «سیاستهای کلی جمعی» از صحبت‌های علی خامنهای در اردیبهشت ۹۳«درباره‌ی کاهش سن ازدواج و افزایش فرزند آوری» نشات گرفته است. این صحبتها در حالی به عنوان سیاست در کشور ایران به اجرا گذاشته میشوند که سازمان ملل متحد با قطعنامههای متعدد سعی در جلوگیری کشورها از ازدواج دختر بچهها و کودکان زیر ۱۸ سال میشود. اخیرا ایران و سومالی به قطعنامه‌ی سازمان ملل متحد درباره‌ی ازوداج کودکان رای منفی دادهاند. این قطعنامه بر«حق زنان بر بدن خود» و«حق باروری زنان» تاکید داشته است. ایران و سودان ضمن ابراز نگرانی پاراگراف مذکور «مغایر با دین و عرف» خود دانستهاند.»
در همین رابطه محمدعلی اسفنانی عضو کمیسیون قضائی مجلس، قانون منع ازدواج کودکان زیر ١٨ سال را مغایر شرع اسلام عنوان کرده است. او گفته اگر جلوی ازدواج‌های زودهنگام گرفته شود، «روابط نامشروع زیاد میشود.» «هر کشوری یک‌سری الزامات برای خودش دارد، نمیشود که به همه پروتکل‌های دنیا به شکل غیرمشروط بپیوندیم. همین که در این مصوبه، ازدواج زیر ١٨ سال را منع میکنند، خودش مشکل دارد.»
رفتار قرون وسطایی حکومت ایران و فشار روز افزون و کنترل خصوصیترین مسائل زندگی مردم باعث شده چهره‌ی ضد بشری این کشور هرچه بیشتر در سازمان ملل آشکار شود.
ازدواج سفید در برای ازدواج موقت
آنچه که سالهای سال حکومت دیکتاتوری نظام آخوندی پرورش داده و سعی در تبلیغ مثبت آن داشته، ازدواج موقت بوده و هر جا معضلی و یا آماری مبنی بر فساد، بالا رفتن فحشا، پایین آمدن سن روسپیگری و … منتشر شده به سرعت تحلیلگران وابسته به دولت و مذهبیون وابسته به بیت رهبری از فواید ازدواج موقت ندا سردادهاند و آنرا راهی مفید و درست برای مشکلات دانستهاند. فارغ از اینکه به آسیبهای ازدواج موقت به بنیان‌های خانواده و یا به سرنوشت کودکانی که از ازدواج موقت به دنیا می آیند، فکر کنند.
حالا که فساد سرتاسر جامعه ایران را فرا گرفته و جوانان با رفتارهای نادرست حکومت‌مردان هرچه بیشتر از دین و مذهب فاصله گرفتهاند، نماینده رهبری نگران کودکانیست که محصول ازدواج سفید هستند!!
یکی از راه حلهای حکومت برای مبارزه با ازدواج سفید تسهیل ازدواج موقت است. احمد تویسرکانی، رییس سازمان ثبت اسناد و املاک ایران از افزایش ازدواج‌های موقت به دلیل تسهیلات موجود میگوید: «در قانون حمایت خانواده قانونگذار تسهیلاتی برای ثبت ازدواج‌های موقت در نظر گرفته و عنوان کرده است که ثبت ازدواج‌های موقت در صورت وجود سه شرط ضروری است. براساس این قانون ازدواج‌های غیررسمی و غیرقانونی کاهش می‌یابد و به دلیل همین تسهیلات ما با افزایش ازدواج‌های موقت روبرو هستیم.»
وبسایت الف از جمله وبسایت‌هایی بود که نگرانی خود را نسبت به افزایش «ازدواج سفید» نشان داده و گفت: «با این وضعیت شاید مجبور شویم چندسال آینده مثل کانادا که هفتاد درصد کودکانش نامشروع هستند، به فکر مشروعیت فرزندان کشور باشیم! آینده سیاهی که نتیجهٔ حتمی ازدواج سفید است.»
متضرر واقعی ازدواج سفید: زنان و فرزندان ناشی از این رابطه
بیمسئولیتی حکومت و نظام آخوندی، مشکلات اقتصادی، بحران بیکاری، سخت شدن ازدواج، افزایش آمار طلاق و شکافهای اجتماعی و اقتصادی به افزایش ازدواج سفید دامن زده است و خانوادهها را به مرحله‌ای رسانده که در برابر اینگونه پدیدههای اجتماعی سکوت کنند.
خانوادههایی که با عمری آرزو میخواستند دختران خود را به خانهی بخت بفرستند حالا با این وضع به وجود آمده آنهم به دلیل سیاستهای غلط و بیبرنامهی نظام جمهوری اسلامی باید به انتظار بنشینند که هر روز دخترانشان دچار حاملگی ناخواسته شود و یا پس از مدت کوتاهی به خانهی پدر پس فرستاده شوند بدون اینکه حق و حقوق قانونی در انتظارشان باشد. در این نوع روابط متضرر اصلی در صورت گسسته شدن رابطه زنان هستند و اگر ناخواسته باردار شوند با توجه به قوانین غلط جمهوری اسلامی ایران با مشکلات فراوانی روبرو خواهند شد.
با توجه به اینکه قوانین ایران مواردی مانند فرزندی که محصول اینگونه روابط است و یا خشونتهایی که ممکن است در میان زوجین (بدون عقد و نکاح) رخ دهد را پیشبینی نکرده و جایز نمیداند نمیتوان آیندهی خوبی را برای این نوع روابط در نظر گرفت و مسئولیت این آسیبها در جامعه صرفا بر عهده‌ی، سیاست گذاری نا مناسب، بی فکری و برنامه ریزیهای کوتاه مدت نظام آخوندی است.
منبع: مرکز المزماه
